To Φαινόμενο του Μουσείου Guggenheim στο Μπιλμπάο!
Το μουσείο Guggenheim στο Bilbao της Ισπανίας δεν είναι απλά ένα από τα σημαντικά κτίρια της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Είναι το έργο που ξύπνησε μια ολόκληρη πόλη από τον πολιτιστικό λήθαργο και έκανε τον κόσμο από κάθε γωνιά του κόσμου να μιλάει γι’ αυτό, ακόμη κι αν ήταν για να το επικρίνει.
“Η αρχιτεκτονική δεν έχει να κάνει με τα λόγια, έχει να κάνει με τα δάκρυα”, είπε τον Φεβρουάριο του 1998 ο βραβευμένος -με το πρώτο Pritzker που δόθηκε ποτέ- αρχιτέκτονας Philip Johnson, αντικρίζοντας το μουσείο Guggenheim στην περιοχή του Μπιλμπάο, χαρακτηρίζοντάς το ταυτόχρονα ως “το σπουδαιότερο κτίριο της εποχής”. Μερικά χρόνια μετά, το Guggenheim θεωρείται ακόμη ένα από τα πιο σπουδαία αρχιτεκτονικά δημιουργήματα που φτιάχτηκαν τους τελευταίους τέσσερις αιώνες.
To διεθνούς φήμης μουσείο τέχνης και ταυτόχρονα πολιτιστικό κέντρο και εκπαιδευτικό ίδρυμα δεν άργησε να χαρακτηριστεί “θαύμα” από την New York Times σχεδόν αμέσως μετά το τέλος της κατασκευής του, το 1997. Έργο του Καναδοαμερικανού αρχιτέκτονα Frank Gehry, το Guggenheim βρίσκεται σε μια βιομηχανική περιοχή του Bilbao στην Ισπανία, η οποία μέχρι τότε, δεν είχε ιδέα του τι θα πει πολιτιστική άνθηση. Κι όμως: από την ημέρα που το μουσείο άνοιξε τις πόρτες του, πριν από περίπου 15 χρόνια, όχι μόνο αναμορφώθηκε η παρακμάζουσα οικονομική κατάσταση της βασκικής πόλης της Ισπανίας, αλλά επηρεάστηκε και η “γλώσσα” της αρχιτεκτονικής.
Ο Frank Gehry που κρύβεται πίσω από την κατασκευή του, μπορεί να έχει πατήσει τα 84 σήμερα, αλλά είναι ακούραστος: αρκεί να σκεφτείς ότι το τελευταίο του πρότζεκτ αφορά τα μεγαλύτερα ενιαία γραφεία του κόσμου, αυτά του Facebook.
Ο σπουδαίος αρχιτέκτονας Frank Gehry που κρύβεται πίσω από την κατασκευή του, μπορεί να έχει πατήσει τα 84 σήμερα, αλλά είναι ακούραστος: αρκεί να σκεφτείς ότι το τελευταίο του πρότζεκτ αφορά τα μεγαλύτερα ενιαία γραφεία του κόσμου, ή αλλιώς τα νέα γραφεία του Facebook, το οποίο προγραμματίζεται να ξεκινήσει κάπου μέσα στο 2013. Το όνομά του όμως έχει συνδεθεί άρρηκτα με το Guggenheim στο Bilbao, αλλά και την τουριστική αναζωογόνηση που έφερε στην περιοχή με το δημιούργημά του.
Το 2010, το πρωτόγνωρο κτίριο Guggenheim στο Bilbao κατάφερε να χαρακτηριστεί από τους πιο κορυφαίους αρχιτέκτονες του κόσμου ως το κτίριο της 30ετίας.
Κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο, γυαλί, και χιλιάδες φύλλα τιτανίου, το Guggenheim (στην ισπανική εκδοχή του) κατάφερε να χαρακτηριστεί ως το κτίριο της 30ετίας και να ξεχωρίσει (με διαφορά) μεταξύ των πιο σημαντικών έργων από το 1980 σε έρευνα του αμερικανικού περιοδικού “Vanity Fair” του 2010, στην οποία συμμετείχαν οι πιο κορυφαίοι αρχιτέκτονες του κόσμου. Εκ πρώτης όψεως πάντως μοιάζει να ξεπήδησε από μια φαντασία που οργιάζει.
Οι επικριτές του πάλι (μα πώς θα μπορούσαν να λείπουν από κάτι που ξεφεύγει από τα συμβατικά πλαίσια;), το παρομοιάζουν με ανοιγμένη κονσέρβα, τεράστιο κουνουπίδι, ακόμη και… γιγάντιο σουφλέ σοκολάτας. Πολλοί μάλιστα αναρωτιούνται κατά πόσο ένα τέτοιο αρχιτεκτονικό δημιούργημα ταίριαξε αισθητικά σε μια πόλη που κανείς μέχρι τότε δεν είχε “επενδύσει”.
Το Guggenheim φιλοξενεί μόνιμες καθώς και περιοδικές εκθέσεις, με έργα τόσο Ισπανών όσο και διεθνών καλλιτεχνών. Στους χώρους του βρίσκει στέγη μια εντυπωσιακού μεγέθους γκαλερί, με 426 μέτρα μήκος και 98 μέτρα πλάτος. Μεταξύ των εκθεμάτων που μπορείς να θαυμάσεις ως επισκέπτης είναι έργα πολλών μεγάλων ονομάτων της τέχνης του 20ου αιώνα, όπως των Kandinsky, Picasso, Pollock, De Kooning, ή κάποια άλλα που κατασκευάστηκαν κατόπιν ειδικής παραγγελίας ώστε να “ταιριάξουν” με το χώρο του μουσείου.
Οι επισκέπτες του μπορούν ακόμη να απολαύσουν ειδικές εκθέσεις μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, διαλέξεις από καλλιτέχνες και κριτικούς, παραστάσεις και κινηματογραφικές προβολές, μαθήματα για εφήβους και ενήλικες. Ακόμη κι αν δεν είναι κανείς φαν των μουσείων στα ταξίδια του, το Guggenheim έχει όλα όσα χρειάζεται για να κάνει αίσθηση και να γίνει μια από τις πιο δημοφιλείς ατραξιόν του κόσμου.
Το 2010, χρονιά παγκόσμιας ύφεσης, το Γκούγκενχαϊμ προσείλκυσε περίπου 1 εκατ. επισκέπτες, 6% περισσότερους από το 2009. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο τζίρος γύρω από το πολιτιστικό αυτό κέντρο ανέρχεται σε 193.228.895 ευρώ και συμβάλλει στην τοπική οικονομία, μόνο σε φόρους, 26.315.843 ευρώ. Κατά το 67% είναι πλέον αυτοχρηματοδοτούμενο. Σε περίοδο δε που η ανεργία καλπάζει, συντηρεί 3.853 θέσεις εργασίας.
Είναι αδύνατον να επισκεφτείς το Μπιλμπάο και να μη σκεφτείς, με θλίψη και θυμό, χαμένες αναλογίες και ευκαιρίες. Γιατί, στο ολισθηρό έδαφος της κρίσης, τα μόνο φρένα είναι οι υποδομές. Περπατάς σε μια, αδιάφορη κατά τα άλλα, πόλη της Ιβηρικής χερσονήσου και αναπνέεις ό, τι προκάλεσε την αναγέννηση: τη βούληση για αλλαγή. Ο πολιτισμός δεν ήταν τυχαία επιλογή. Ηταν συνειδητή επένδυση. Στηρίζεται από πολιτικούς, επιχειρηματίες, συλλέκτες, καλλιτέχνες, εκατοντάδες επισκέπτες. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος (ένα μέρος της σημαντικής συλλογής του με έργα σύγχρονης τέχνης εγκαινιάστηκε χθες στο Γκούγκενχαϊμ) υποστηρίζει ότι το μουσείο «έχει αλλάξει την ψυχή των ανθρώπων». Το Μπιλμπάο ήταν ένα μέρος ορεινό, βροχερό, εσωστρεφές. Οι κάτοικοι απέκτησαν σιγά σιγά άλλες συνήθειες, η καθημερινότητά τους επηρεάστηκε από τη λειτουργία ενός ιδρύματος με πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Το άγνωστο, έως το 1997, Μπιλμπάο μεταλλάχτηκε σε κιβωτό τέχνης.
Σήμερα, 14 χρόνια μετά τα εγκαίνια, τίποτα δεν εξέχει ως κατ’ εξαίρεση γεγονός. Οι ισχυρές δομές, οι επιλογές και η σοφή διαχείριση αποδείχτηκαν οι καλύτεροι σύμμαχοι της εντυπωσιακής μεταμόρφωσης. Οι κάτοικοι ένιωσαν υπερήφανοι για τον τόπο τους και ανταπέδωσαν αυτό το συναίσθημα, με δημιουργική διάθεση και αντίληψη συλλογικότητας.
«Η Ελλάδα της κρίσης μπορεί να αναπτύξει την τέχνη της;». Το ερώτημα τέθηκε στον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, υπό τη διπλή ιδιότητα του συλλέκτη και προέδρου του ΣΕΒ, από δημοσιογραφική παρέα, παραμονές των εγκαινίων, στο Μπιλμπάο. Και η απάντηση: «Είναι το ίδιο ερώτημα με το αν η Ελλάδα μπορεί να αναγεννηθεί και να αλλάξει. Ναι, αν σταματήσουμε να περιμένουμε την έξωθεν σωτηρία και στραφούμε στους εαυτούς μας. Παραδοθήκαμε σε ένα σύστημα που μας φρόντισε χωρίς να κουραστούμε. Τώρα, λοιπόν, ήρθε η ώρα να κουραστούμε».
Bilbao: The Fascinating Transformation (video)
Πηγές:
