Μηχανική και τεχνολογία στην αρχαία Ρόδο (απόσπασμα), Χρήστος Δ. Λάζος, Εκδόσεις Β. Σαββιού, 2008, 165 σελ.
ISBN 978-960-98603-0-7

Το ιστορικό της κατασκευής του κολοσσιαίου αγάλματος που φαντάζει ως μυθικό κατόρθωμα είναι ένας δαίδαλος ερευνών σχετικά με τις περισσότερες παραμέτρους που το αφορούν. Ουσιαστικά το μόνο που δεν αμφισβητείται είναι η ύπαρξή του για όλο τα υπόλοιπο υπάρχουν ερωτηματικά, όπως ποιος το1ν κατασκεύασε (α), σε ποια χρονική περίοδο (β), με ποιον τρόπο κατασκευάστηκε και τι διαστάσεις είχε (γ), σε ποιον έμοιαζε (δ), πού ήταν τοποθετημένο (ε). Τέλος, το ερώτημα πότε καταστράφηκε ο Κολοσσός και ποια ήταν η μοίρα αυτού του μοναδικού γίγαντα (στ) είναι ερωτήματα που ανακύπτουν αυθόρμητα.

Αρχίζοντας από αυτό το τελευταίο ερώτημα να πούμε ότι ο Κολοσσός της Ρόδου υπήρξε το μεγαλύτερο άγαλμα της ιστορίας από τον 3ο π.Χ. αιώνα μέχρι το 190 αιώνα, όταν το 1886 κατασκευάστηκε το γνωστό άγαλμα της Ελευθερίας στη Νέα Υόρκη από το γάλλο γλύπτη Αύγουστο Μπαρτολντί. Το σύγχρονο αυτό θαύμα είναι επίσης από μπρούντζο όπως και ο Κολοσσός, και το ύψος του φτάνει τα 44 μ., ενώ ο Κολοσσός είχε ύψος 33 μ. Παρά το γεγονός ότι το άγαλμα της Ελευθερίας έχει απεριόριστη δυνατότητα στήριξης περιφερειακά στη βάση του, λόγω της μεγάλης χλαμύδας που φορά η κόρη, αποτελεί και αυτό ένα σύγχρονο θαύμα. Αλλά πολύ περισσότερο θαυμασμό προκαλεί ο Κολοσσός της Ρόδου, που κατασκευάστηκε 2.100 χρόνιο πριν (!), με τις τότε υπάρχουσες τεχνικές δυνατότητες και τo οποίο δεν είχε επαρκώς δυνατή στήριξη στη βάση του, γεγονός στο οποίο ίσως να οφείλεται – χωρίς να είμαστε απολύτως βέβαιοι γι’ αυτό- η καταστροφή του(!).

Στο διάστημα των 2.100 χρόνων περίπου που μεσολάβησαν ανάμεσα στην κατασκευή των δύο κολοσσιαίων αγαλμάτων δεν εμφανίστηκε κανένα άλλο παρόμοιο έργο τέχνης τέτοιων διαστάσεων, γεγονός εντυπωσιακό, που υποδηλώνει και το αντίστοιχο χάσμα τεχνολογικών και επιστημονικών δυνατοτήτων που μεσολάβησε.

Για να σχηματίσουμε μια συνολική εικόνα του έργου, θα πρέπει να απαντήσουμε στα επιμέρους ερωτήματα που το αφορούν όπως τέθηκαν προηγουμένως ξεκινώντας από την αρχή, δηλαδή ποιος ήταν ο κατασκευαστής του.

α) Ποιος τον κατασκεύασε

Η άμεση απάντηση είναι ο Χάρης ο Λίνδιος, μαθητής του Λύσιππου . Όμως νεότεροι ερευνητές, όπως ο Guerin, υποστηρίζουν ότι ήταν δύο οι κατασκευαστές: ο Χάρης ο Λίνδιος και ο Λάχης, επίσης Λίνδιος. Την αμφισβήτηση αυτή ο Guerin την αποδίδει αρχικά στον Meursius {Rhod. C.XV), που «…φρονεί ότι ο Χάρης άρχισε μόνος τον Κολοσσό και στη συνέχεια τον αποπεράτωσε ο Λάχης, επίσης Λίνδιος ». Ο Meυrsius για να ενισχύσει αυτή την άποψη παραθέτει ένα εδάφιο από τον Σέξτο Εμπειρικ (Sextus Empiricus, Adversus Mathemat., I, VΙΙ, σελ. 107 που αναφέρει τα εξής: «Οι Ρόδιοι, λέγεται, ερωτήσαντε τον Χάρη πόσα θα εχρειάζετο να ξοδέψει για να ανεγείρει τον Κολοσσό, αυτός όρισε ένα ποσό• τον ρώτησαν τότε πάλι σχετικά με το ποσόν που θα χρειαζόταν αν θα ήθελαν να τον κάνουν δυο φορές μεγαλύτερο. Ο καλλιτέχνης αυτός απάvτησε ότι χρειαζόταν το διπλάσιο. Το ποσό αυτό του χορηγήθηκε• αλλά επειδή το πρόπλασμα το αγάλματος είχε απορροφήσει όλα τα χρήματα που του είχαν δοθεί αυτοκτόνησε ». Η πληροφορία αυτή, αν και μας κάνει ιδιαίτερα επιφυλακτικούς – θα δούμε στη συνέχεια για ποιο λόγο-, εναρμονίζεται «…με την επιγραφή κάποιου ποιητή Σιμωνίδη (εντελώς άγνωστου) που περιέχεται στην Ελληνική Ανθολογία», όπως δηλώνει ο Guerin, που αναγράφει τα εξής :Τόν έν ‘Ρόδω κολοσσόν όκτάκις δέκαΛάχης έποίει πηχέων ό Λίνδιος.

Εδώ να σημειωθεί ότι η Ανθολογία που αναφέρεται είναι αυτή που συνέταξε ο Μανουήλ Πλανούδης ( 1255- 1305) η Πλανούδειος Ανθολογία (Antologiα Planudea), γνωστή και ως Ελλnνική Ανθολογία, που ολοκληρώθηκε το 1299. Το ότι η προηγούμενη επιγραφή ήταν γραμμένη στη βάση του Κολοσσού το επιβεβαιώνει και ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος (De Administrat. lmp., C. ΧΙΙ.), όμως ο ποιητής Σιμωνίδης που αναφέρεται μας είναι παντελώς άγνωστος. Οι δύο γνωστοί σ’ εμάς ποιητές, ο Σιμωνίδης της Αμοργού και ο Συμωνίδης της Κέας, ήταν πολύ προγενέστεροι του ποιητή που έγραψε την επιγραφή. Όμως γνωρίζουμε και άλλη μια επιγραφή (βλ. στη συνέχεια) που προέρχεται από την Παλατινή Ανθολογία και η οποία φέρεται ως η πιθανότερη που είχε γραφτεί στη βάση του Κολοσσού. Η πληροφορία που αφορά την αυτοκτονία του Χάρη είναι φανταστική, αφού κανένα πρόπλασμα δεν θα μπορούσε να είναι τόσο ακριβό ώστε να εκτρέψει τον κατασκευαστή τόσο πολύ από τον αρχικό προϋπολογισμό και να δαπανήσει όλο το χρηματικό ποσό, γεγονός που θα τον οδηγούσε σε αυτοκτονία από απόγνωση. Αν είχε γίνει κάποιο πρόπλασμα, κάτι που είναι πολύ πιθανό, κυρίως αφού μέσω αυτού υπολογίζονται οι αναλογίες του γλυπτού, αυτό θα είχε γίνει είτε από κερί είτε από πηλό, θα ήταν σαφώς πολύ μικρότερο του τελικού γλυπτού και ασφαλώς μικρής αξίας . Τεράστιο και πανάκριβο πρόπλασμα δεν κατασκευάστηκε, ο Χάρης ο Λίνδιος δεν αυτοκτόνησε και είναι βέβαιο ότι ήταν ο ένας και μοναδικός κατασκευαστής του Κολοσσού. Είναι πιθανό ο Λάχης, συντοπίτης του Χάρη, να ήταν ένας από τους σημαντικούς βοηθούς του, τον οποίο μεταγενέστερες φιλολογικές πηγές να τον ταύτισαν με τον Χάρη.

β) Χρονολογία κατασκευής

Είναι αποδεκτό το γεγονός ότι η κατασκευή του Κολοσσού δεν άρχισε αμέσως μετά τη λήξη της πολιορκίας του Δημητρίου, αλλά περίπου το 294 π.Χ. και διήρκεσε μέχρι το 282 π.Χ., δηλαδή 12 χρόνια. Όμως δεν συμφωνούν όλοι στις σχετικές χρονολογίες. Ο Πλούταρχος (Βίος Δημητρίου, §§ 20-22) αναφέρει τις χρονολογίες 292- 280 π.Χ., που θα πρέπει να τις θεωρήσουμε ως τις πιο πι­ θανές . Από τους σύγχρονους ο Guerin παραθέτει τις 290-278 π.Χ., ενώ ο ρόδιος ιστορικός Χ. Παπαχριστοδούλου τις χρονολογίες 304-292 π.Χ. Πιο πρόσφατα οι Clayton-Price αναφέρουν τις χρονολογίες 294-282 π.Χ., ενώ οι John & Elizαbetl Romer τις χρονολογίες 292-280 π.Χ. συμφωνώντας με τον Πλούταρχο.